6 december: Feest van Sint Nicolaas

Wie was hij? Nicolaas was monnik toen hij omstreeks het jaar 300 tot bisschop van de Klein-Aziatische stad Myra werd gekozen. Tijdens een opwelling van christenhaat werd hij rond 310 gearresteerd en gefolterd, maar dat overleefde hij. Onder het keizerschap van Constantijn de Grote, nam hij deel aan het concilie van Nicea van 325. Dat is haast het enige wat we weten over zijn leven. De rijke fantasie van mensen heeft echter rond deze heilige tal van legendarische wonderverhalen voortgebracht. Die maakten hem tot beschermheilige van alle mogelijke groepen in de samenleving: kinderen, zeelieden, kooplieden, ongehuwde vrouwen en zo meer. In de legenden staat het medelijden van Nicolaas voor kwetsbare mensen in moeilijkheden centraal. Zo wierp hij goudstukken in het huis van een arme man die de bruidschat van zijn dochters niet kon 15 betalen. Daardoor verhinderde hij dat de dochters in de prostitutie terechtkwamen. Ook redde bisschop Nicolaas schipbreukelingen en gaf hij een ontvoerd jongetje terug aan zijn ouders. Het meest opzienbarend is het verhaal dat de heiligman drie kinderen uit de doden zou hebben opgewekt. Zij waren door een gierige herbergier vermoord. In de zesde eeuw wordt Nicolaas als heilige vereerd in heel het Byzantijnse Rijk. Omdat de Turken in 1087 Myra dreigen te veroveren, wordt het gebeente van Nicolaas overgebracht naar het Zuid-Italiaanse Bari. Als de Spanjaarden later Zuid-Italië veroveren, verbreiden Spaanse zeelui de Nicolaasverering over heel West-Europa. Vandaar de mythe dat Sinterklaas uit Spanje komt. Zwarte Piet is nog een restant van de Moorse aanwezigheid op het Iberische schiereiland.

Riet van Overbeek

FEEST VAN CHRISTUS KONING

Zondag 24 november, de laatste zondag van het kerkelijk jaar, vieren we het feest van Christus Koning. Dit feest werd in 1925 ingesteld door paus Pius XI. Het werd een feest in een sfeer van triomf. Met wapperende vlaggen en tromgeroffel werd er door katholieke bewegingen in processies rondgetrokken. Standbeelden van Christus Koning werden opgericht en in veel huiskamers werd een beeld neergezet. In onze tijd echter kijken we anders tegen dit feest aan: Jezus, de Christus, was geen triomfale koning, maar een Dienaar van mensen.

H. MARTINUS VAN TOURS ( ST. MAARTEN)

Op 11 november vieren we de sterfdag van St. Maarten. In 397 is hij op 81-jarige leeftijd overleden. In het Westers Christendom is hij één van de meest vereerde heiligen. Rond 316 is hij geboren in een gebied dat momenteel tot Hongarije behoort. In de Italiaanse stad Pavia ontving hij zijn militaire opleiding en werd ingelijfd bij het Romeinse leger. Enkele jaren later wordt hij gedoopt en stapt uit het leger. Samen met bisschop Hilarius stichtte hij in Poitiers een klooster en wordt tien jaar later bisschop van Tours. Een van zijn leerlingen Sulpicius Severus schreef rond 420 zijn levensbeschrijving, gekleurd door veel legenden. Een van die verhalen is zeer bekend: Hoe Martinus zijn mantel deelde met een bedelaar. Het was midden in de winter. Veel mensen stierven van de kou. Op een dag moest Martinus in Amiens zijn, hij was toen soldaat in het Romeinse leger en had pas kort van Christus gehoord. Onderweg kwam Martinus veel mensen tegen en gaf alle kleren die hij kon missen aan hen. Zo bereikte hij de stadspoort van Amiens met alleen nog zijn soldaten mantel en zijn wapens In de poort zat een bedelaar, die helemaal geen kleren aan had. Martinus zag dat hij hulp nodig had en dat iedereen aan hem voorbij liep. Martinus pakte zijn zwaard en sneed zijn mantel doormidden. Die ene helft gaf hij aan de bedelaar. In een droom zag hij dat het Christus was die de helft van zijn mantel droeg. Op afbeeldingen wordt Martinus vaak afgebeeld terwijl hij zijn halve mantel aan een bedelaar geeft..

HEILIGE WILLIBRORDUS

Willibrord werd in 658 in Echternach geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis als oblaat toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij York in Engeland, voordat zijn vader zelf als kluizenaar ging leven. In Ripon groeide Willibrord op onder invloed van Sint-Wilfridus (Egbert), de bisschop van York. Wilfrid verzette zich tegen de toen heersende Keltische-katholieke traditie en was een voorstander van de Romeinse ritus. Op zijn 20e vertrok Willibrord naar Ierland. In de Abdij van Rathmelsigi onderwierp hij zich aan een regime van strenge tucht. Tien jaar later, hij was toen 30 jaar oud, werd hij daar in 688 tot priester gewijd. In 690 reisde Willibrord met elf of twaalf gezellen naar Friesland om daar de boodschap van Christus te verkondigen. Door Paus Sergius I werd hij vijf jaar later tot aartsbisschop van de Friezen gewijd en ging in Utrecht wonen. Hij stierf op 81-jarige leeftijd en werd op zijn verzoek in Echternach begraven. Hij is de patroonheilige van de Nederlandse kerkprovincie.

Willibrord, een Angelsaksische monnik, kwam met 12 andere monniken uit Ierland naar ons land om hier te missioneren. Hij kon voortbouwen op het werk van vroegere Angelsaksische priesters zoals Servatius en Lambertus. In Utrecht liet hij een kerk bouwen, misschien wel op de plaats waar nu de Domtoren staat. In Rome werd hij op 38-jarige leeftijd tot bisschop gewijd. Zijn zendingstochten door het gebied wat nu de Benelux heet, namen in intensiteit toe. Op veel plaatsen werden kerken gebouwd. In Berkel-Enschot is ook een Willibrorduskerk. Nabij de spoorlijn tussen Oisterwijk en Boxtel ( in de wijk Luissel) is in 1940 een Willibrorduskapel gebouwd. Willibrordus stierf op 7 november 739 te Echternach.

3 november: H. Hubertus

Hubertus was een zoon van de hertog van Aquitanië en leidde een werelds leven. Op Goede Vrijdag van het jaar 683 ging hij op jacht, hoewel dat een zeer oneerbiedige activiteit was op die dag. Hubertus bespeurde een groot hert, en joeg er achteraan met zijn honden. Toen hij het hert bijna te pakken had en het dier zich naar hem toekeerde wilde hij het neerschieten. Op dat moment verscheen er een lichtend kruis tussen het gewei. Een stem zei hem naar Lambertus van Maastricht te gaan. Sint Hubertus staat nu bekend als patroonheilige van de jacht. Omdat hij eens een man van hondsdolheid genas, wordt hij speciaal aangeroepen tegen deze ziekte. Daartoe wordt ook tegenwoordig nog het zogenaamde hubertusbrood (hupkesbrood) gezegend. Het zou helpen tegen hondsdolheid. Zijn naamdag is 3 november.

De iconografie van Franciscus van Assisi

Franciscus wordt afgebeeld in het verschoten grauw-bruine habijt dat hij altijd droeg. Hij draagt als gordel een touw met drie knopen. Deze verwijzen naar de drie geloften, die de minderbroeders, de mannelijke volgelingen van Franciscus, afleggen.
Het bruine habijt en het touw met de knopen vormen vandaag ook nog de kenmerken van de minderbroeders.
De handen van Franciscus zijn doorboord, omdat hij tijdens een visioen van Christus aan het kruis diens wonden aan handen, voeten en zijde in zijn eigen lichaam ontvangen zou hebben, waarbij hij de eerste heilige in de geschiedenis was die de zogenaamde stigmata droeg.
Verder heeft hij (vanaf de 16e eeuw) vaak een schedel bij zich, die de vergankelijkheid van al het stoffelijke symboliseert. Franciscus preekte immers de waardeloosheid van alle aardse goederen. Hij verbond dit met een grote waardering voor al het geschapene, zoals mag blijken uit zijn bekende Zonnelied.
Vaak wordt hij afgebeeld met andere heiligen uit zijn eigen orde, zoals de heilige Antonius van Padua, de heilige Clara of de heilige Margaretha van Cortona. Ook zie je hem vaak samen met de heilige Dominicus, de stichter van de andere grote bedelorde in de Rooms-katholieke Kerk, de Dominicanen.

27 AUG.: H. MONICA

Monica werd in 332 te Thagaste geboren. Dit plaatsje ligt in het huidige Algerije. Op 18-jarige leeftijd werd ze uitgehuwelijkt aan Patricius. Monica schonk hem drie kinderen onder wie Augustinus. Ze probeerde haar kinderen vertrouwd te maken met de christelijke levensopvatting. Maar juist bij Augustinus merkte ze dat hij het karakter van zijn vader Patricius geërfd had, die alleen de Romeinse goden aanbad. Moeder Monica leed hier erg onder en vroeg aan een bisschop op doorreis met hem te praten. Zij overleed in 387 in de havenstad Ostia

15 AUG.: MARIA TEN HEMELOPNEMING;

22 AUG.: MARIA KONINGIN

De feestdag van Maria ten Hemelopneming is een van de belangrijkste van de Mariafeesten. Het feest is ontstaan in het Oosten: Keizer Mauritius voerde deze Mariafeestdag in de 6de eeuw in, in Byzantium ( het huidige Istanboel). Daar noemde men deze dag de ‘Dormitio Mariae’, de Ontslaping van Maria. Rome heeft deze feestdag in de 7de eeuw overgenomen als feest van Maria Tenhemelopneming. Op 1 november 1950 heeft paus Pius XII de opname van Maria in de hemel met ziel en lichaam tot dogma verklaard. Het feest van Maria Koningin is door Paus Pius XII in het jubeljaar 1953/1954 ingevoerd.

26 JULI: H.H. JOACHIM EN ANNA

De heilige Anna is volgens de christelijke traditie de moeder van Maria. In de tweede eeuw van onze jaartelling wordt ‘De geboorte van Maria’ beschreven. Deze tekst wordt later bekend als het proto-evangelie van Jakobus. Anna en haar man Joachim waren gehuwd, welgesteld, maar kinderloos. Ze leefden helemaal volgens de wetten van Mozes. Toch werd het offer van Joachim in de tempel geweigerd, omdat hij geen kinderen had. Hij vlucht dan met zijn kudde de woestijn in. Anna bidt tot God en vraagt om een kind. Haar gebed wordt verhoord. Joachim keert terug en ontmoet zijn vrouw weer bij de Gouden Poort te Jeruzalem. Anna geeft het leven aan een meisje en ze noemen het Maria.

15 JULI: H. BONAVENTURA, KERKLERAAR

Bonaventura werd in 1221 geboren. Onder de indruk van het leven van Franciscus van Assisi, sloot hij zich aan bij de orde van de Minderbroeders Franciscanen. Hij studeerde in Parijs en doceerde daar ook later filosofie en theologie aan de Universiteit. In 1257 werd hij generale overste van de Franciscanen. In 1273 benoemde paus Gregorius X hem tot kardinaal-bisschop en gaf hem de opdracht voorbereidingen te treffen voor het Algemeen Concilie te Lyon. Hij stierf echter in 1274 te Lyon.

Paus Sixtus IV, een franciscaan, verklaarde Bonaventura in 1482 heilig. In 1588 benoemde paus Sixtus V, eveneens franciscaan, hem tot kerkleraar. Zijn feestdag is 15 juli.

3 JULI: H. THOMAS, APOSTEL

De apostel Tomas ("tweeling", ook wel Judas Tomas Didymus genoemd, is een van de twaalf leerlingen van Jezus uit het Nieuwe Testament. De uitdrukking "ongelovige Tomas" komt van de gebeurtenis die wordt beschreven in Johannes waarbij Tomas zei niet te geloven dat Jezus uit de dood was opgestaan totdat hij zijn vinger in Jezus' wonden zou leggen. De Bijbel geeft geen biografische informatie over Tomas. Hij komt ook maar enkele keren voor in de evangeliën. De eerste keer is direct na het overlijden van Lazarus; Jezus wilde terugkeren naar Judea waar de Joden hem kort daarvoor wilden stenigen. Tomas zei daarop: "Laten ook wij maar gaan, om met hem te sterven." Hij komt weer voor in het verslag van het Laatste Avondmaal. Jezus zei dat hij een plaats voor zijn discipelen zou bereiden en dan zou terugkomen. Tot slot van die passage zei Jezus: "Jullie kennen de weg naar waar ik heen ga." Tomas reageerde daarop met: "Wij weten niet eens waar u naartoe gaat, Heer, hoe zouden we dan de weg daarheen kunnen weten?" Dit ontlokte Jezus zijn beroemde uitspraak: "Ik ben de weg, de waarheid en het leven. Niemand kan bij de Vader komen dan door mij." Verreweg het bekendst is de passage waarin de discipelen de opgestane Jezus hebben gezien. Tomas was hier niet bij en kon het niet geloven. Hij zei: "Alleen als ik de wonden van de spijkers in zijn handen zie en met mijn vingers kan voelen, en als ik mijn hand in zijn zij kan leggen, zal ik het geloven." Een week later verscheen Jezus weer; ditmaal was Tomas er wel bij. Jezus zei tegen hem: "Leg je vingers hier en kijk naar mijn handen, en leg je hand in mijn zij. Wees niet langer ongelovig, maar geloof." Tomas antwoordde: "Mijn Heer, mijn God!" Jezus zei tegen hem: "Omdat je me gezien hebt, geloof je. Gelukkig zijn zij die niet zien en toch geloven." Tomas zou het evangelie in India gepredikt hebben en zelfs de machtige koning van het boeddhistische Kushanrijk hebben ontmoet. Hier is hij, naar verluid, ook overleden.

H.Lidwina

Ze werd geboren op Palmzondag in 1380 en groeide op in een gezin met acht broers. Op 12-jarige leeftijd werd ze ten huwelijk gevraagd, maar ze wees dit aanbod resoluut af omdat ze haar leven aan God wilde wijden. Op 15-jarige leeftijd ging ze samen met vriendinnen schaatsen op de dichtgevroren Maas. Ze viel en brak daarbij een rib, waarna ze koudvuur opliep. Ze bleef hierdoor de rest van haar leven verlamd en aan bed gekluisterd. Toen ze een paar jaar later weer eens opstandig was over haar lijden, beval haar biechtvader, Jan Pot, haar aan de passie van Jezus te overwegen. Toen dat geen troost opleverde, zag ze ervan af. Nadat haar geestelijk leidsman haar aanmoedigde, probeerde ze het opnieuw, en deze keer kreeg ze daardoor zoveel voldoening, dat ze haar ziekte nog niet wilde ruilen voor een wees gegroet. Door deze houding maakte ze grote indruk op de vele bezoekers die zij kreeg en vooral op chronisch zieken voor wie zij een grote troost was. Velen kwamen opgemonterd bij haar vandaan. Haar lijden uitte zich in stigmata en zij was een voorbeeld van heldhaftig lijden en de liefde van God tot de mensen. Lidwina beleefde visioenen, waarin zij samen met haar engelbewaarder, Rome, het Heilig Land, hemel, hel en vagevuur bezocht. Tijdens één van haar reizen naar het paradijs zag zij een rozenstruik. Haar engelbewaarder gaf haar een tak en vertelde haar, dat ze niet zou sterven voordat alle rozen ontloken waren. Pas na achtendertig jaar lijden kwam er een eind aan haar leven. Ze zag in haar laatste visioen een bloeiende rozenstruik en stierf. Op 17 april 1433 werd Lidwina op het kerkhof van de Sint-Janskerk in Schiedam begraven. De kist werd niet in de aarde gezet en ook niet met aarde bedekt, maar stond op balken die dwars over de bodem van het graf lagen. Lidwina had uitdrukkelijk verzocht haar stoffelijk overschot niet met aarde in contact te brengen, omdat zij zelf lange tijd geen voet op de grond had gezet. Op haar sterfplek werd een kapel gebouwd.

Haar naam was verbonden aan het “Witte Kerkje”. De Lidwinakerk werd afgebroken en de parochie ging samen met Gerardus Majella . In deze kerk bevinden zich o.a. nog de kerkklok en het tableau van Lidwina.

Maria Magdalena Wie was zij?

Op verschillende plaatsen in de evangeliën wordt deze vrouw met name genoemd. In drie evangelies staat dat ze bij de kruisiging van Jezus aanwezig was. Ze was ook getuige van de Opstanding. Dit vermelden alle vier de evangelies. Ook bestaat er een Evangelie naar Maria, dit is echter een apocrief evangelie en komt niet voor in ons Nieuwe Testament. Ook wordt ze genoemd in het evangelie naar Tomas en het evangelie naar Filippus en nog enkele andere apocriefe geschriften.

In het evangelie van Lucas lezen we dat van haar zeven boze geesten zijn uitgedreven. In drie evangelies wordt verteld dat er in het huis van Simon in Betanië, waar Jezus te gast was, een vrouw binnen kwam die de voeten van Jezus zalfde met kostbare olie en Jezus er op attent werd gemaakt dat ze een zondares was. Haar naam wordt daar niet genoemd. Toch heeft de traditie deze vrouw voor Maria Magdalena aangezien. Binnen de kerkelijke traditie is ze eeuwenlang als zondares en boetelinge de geschiedenis ingegaan. Op een aantal kunstwerken is ze ook zo te zien. Enkele andere kunstenaars beelden haar af met een zalfpot in de hand.

Dat zij, zoals de evangelist beschrijft, de eerste getuige van de verrijzenis van Jezus was, is maar weinig vermeld. Haar feestdag is 22 juli. De liturgische kalender gaf aan dat zij boetelinge was.

Pas na het Tweede Vaticaanse Concilie, toen het Romeinse Missaal is vernieuwd, is daar verandering in gekomen. De liturgie geeft het evangelie aan van de ontmoeting van Maria Magdalena met de verrezen Heer ( Joh. 20). Zij heeft de Heer gezien en vertelt aan de apostelen wat Hij haar verteld heeft.. Niet langer wordt ze gezien als zondares en boetelinge, maar meer als apostel en eerste getuige van de Opstanding van Jezus.

Uit de apocriefe geschriften mogen we opmaken dat er een strijd geweest is tussen Petrus en Maria Magdalena over wie nou de voornaamste apostel was. Bij Petrus wil het er niet in dat een vrouw apostel kan zijn. Levi neemt het voor haar op en verwijt Petrus zijn driftige reactie en zegt dat Jezus haar meer heeft liefgehad dan de andere apostelen. Al met al is Maria Magdalena zeker een grootse vrouw geweest.

H. JEANNE D’ARC

Ze is op 6 januari 1412 geboren in Domrémy en op 30 mei 1431 gestorven te Rouan (Frankrijk). Ze is geboren tijdens de Honderdjarige Oorlog tussen Engeland en Frankrijk. Als tiener hoorde ze stemmen van de heilige Catharina en Margaretha, van de aartsengel Michaël en van God, die zeiden dat Frankrijk bevrijd moest worden van de Engelsen.

In 1429 ging Jeanne verkleed als man naar de hertog, om hem te overtuigen om die strijd te voeren. Als 17-jarig meisje gaf ze vertrouwen aan het Franse leger en vocht mee in de strijd tegen de Engelsen. Reims, de stad waar koningen gekroond werden, werd onder haar leiding veroverd. Op juli kon de dauphin daar tot koning Karel VII gekroond worden.

In 1430 werd Jeanne d’Arc door de Bourgondiërs gevangen genomen en verkocht aan de Engelsen. Deze brachten haar voor de kerkelijke rechtbank, de Inquisitie, om haar als heks en ketter te beschuldigen. Verklaringen over het horen van stemmen trok ze in. Omdat ze in gevangenschap weer mannenkleren droeg werd het proces opnieuw geopend en werd ze uiteindelijk veroordeeld tot de brandstapel.

Op de oude markt te Rouan werd ze op 30 mei 1431 verbrand. Haar as werd in de Seine gestrooid. Later is de veroordeling wegens ‘ketterij’ nietig verklaard door paus Calixtus III.

Op 16 mei 1920 is ze door paus Benedictus XV heilig verklaard.

H. Blasius:

Hij zou bisschop geweest zijn van de Armeense stad Sebaste. Hij is de beschermheilige van hen die lijden aan keelaandoeningen. Op 3 februari wordt op veel plaatsen in de R.K. Kerk de Blasiuszegen gegeven door kaarsen om de hals van de gelovige te leggen. Deze kaarsen zijn gewijd op Maria Lichtmis –